ရုရှားနိုင်ငံ အတာနာမီ ယဉ်ကျေးမှုမြို့တော်တွင် တည်ထားသော ရွှေစည်းခုံ စေတီတော်သမိုင်း အပိုင်း (၁)

**********

ရုရှားနိုင်ငံ မော်စကိုမြို့နှင့် ၁၃၀ ကီလိုမီတာအကွာရှိ ယဉ်ကျေးမှု့မြို့တော်၌ ရွှေစည်းခုံ စေတီတော်ကို ၂၀၁၈ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၄ ရက်နေ့က အုတ်မြစ်စီ၍ စတင်တည်ဆောက်ခဲ့ရာ ယခုအခါ စေတီတော် အောက်ခံ ဂန္ဓကုဋိတိုက်နှင် စေတီတော်သည် ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းခန့် ပြီးနေပြီဖြစ်ပါသည်။

စေတီတော်ကို ၁၁ ရာစုနှစ်များစီက ပုဂံမြို့တွင် အနော်ရထာမင်းကြီးနှင့် ကျန်စစ်သားတော်မင်းကြီး(ခမည်းတော်နှင့် သားတော်) မင်းနှစ်ပါးတို့ တည်ထားခဲ့သော ရွှေစည်းခုံ စေတီတော်၏ ပုံစံတူ ဖြစ်သည။ ရင်ပြင် ဖိနပ်ခုံမှ စိန်ဖူးတော်အထိ (၅၂) ပေ အမြင့်ရှိသည်။ ပထမ မြန်မာနိုင်တော်ကြီးကို စည်းလုံးတည်ထောင် ဖန်ဆင်းခဲ့သော အနော်ရထာမင်းကြီးသည် သူ၏ စေတီတော်ကြီးကို စည်းခုံဟု အမည်တော်ပြုခဲ့သည်။

စည်းခုံဟူသော စာလုံးကို သီတဂူဆရာတော်က ဇေယျနှင့် ခေမ စာလီုး နှစ်ခု ပေါင်းစပ်၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ကြံဆသည်။ ဇေယျမှ ဇည်း, ဇည်းမှ စည်းဖြစ်လာပြီး၊ ခေမပုဒ်က ခွမ်၊ ခွမ်မှ ခုံ ဖြစ်လာသည်ဟု ကြံဆသည်။ ထို့ကြောင် ဇေယျခေမ= ဇေယျခုံ= ဇည်းခုံ= စည်းခုံ ဖြစ်လာသည်ဟု ကြံဆသည်။ အောင်မြင်ခြင်း၊ ဘေးရန်ကင်းခြင်း အထိမ်းအမှတ်ဖြစ်ပါသည်။ မင်းလှဂုဏ်ရောင်ဆရာတော်နှင့် တမ္ပဝတီ ဦးဝင်းမောင်တို့က ဤအယူအဆကို နှစ်သက် ထောက်ခံကြသည်။

စည်းခုံဟူသော စာလုံးကို သီတဂူဆရာတော်က ဇေယျနှင့် ခေမ စာလုံး နှစ်ခု ပေါင်းစပ်၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ကြံဆသည်။ ဇေယျမှ ဇည်း, ဇည်းမှ စည်းဖြစ်လာပြီး၊ ခေမပုဒ်က ခွမ်၊ ခွမ်မှ ခုံ ဖြစ်လာသည်ဟု ကြံဆသည်။ ထို့ကြောင် ဇေယျခေမ= ဇေယျခုံ= ဇည်းခုံ= စည်းခုံ ဖြစ်လာသည်ဟု ကြံဆသည်။ အောင်မြင်ခြင်း၊ ဘေးရန်ကင်းခြင်း အထိမ်းအမှတ်ဖြစ်ပါသည်။ မင်းလှဂုဏ်ရောင်ဆရာတော်နှင့် တမ္ပဝတီ ဦးဝင်းမောင်တို့က ဤအယူအဆကို နှစ်သက် ထောက်ခံကြသည်။

စေတီတော်ကြီး၏ အောက်ခံ ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်အတွင်း၌ အလယ်ဗဟိုတွင် အနောက်နံရံကိုမှီ၍ အမြင့် ၇ ပေခွဲရှိ ဆင်းတုတော် ကြီး ထားရှိသည်။ ဤဆင်းတုတော်ကြီး၏ပုံဟန်မှာ ပုဂံမြို့ မြင်းကဘာရွာအနီး တိလောကဗိုလ် စေတီတော်ကြီးအတွင်းရှိ ကြာခြေဆင်း ဆင်းတုတော်၏ ပုံတော်ကို ပုံတူကူး၍ မွမ်းမံတည်ဆောက်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ပုဂံမြို့ ဝင်းဘရားသား ယွန်းထည်လုပ်ငန်းမှ ယွန်းထည်များဖြင့် တည်ဆောက်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ပလ္လင်တော်မှာ ဗုဒ္ဓဝင် ကိုးခန်း ကျွန်းသားရုပ်ကြွများဖြင့် ထုလုပ်ထားသည်။ တမ္ပဝတီ ကိုချိုဇော်မင်း လက်ရာဖြစ်သည်။ ထိုပလ္လင်နှင့် ဆင်းတုတော်ကို သီတဂူဆရာတောက လှူဒါန်းထားပါသည်။ ရွှေစည်းခုံစေီတော်နှင့် ကျောင်းတော်ကြီးကို ကမ္ဘောဇ ဦးအောင်ကိုဝင်း+ ဒေါ်နန်းသန်းထွေး မိသားစုတို့မှာ လှူဒါန်းပါသည်။ ရွှေစည်းခုံစေတီတော်ကြီးကို ရွှေရောင် စတိန်းလတ်စတီးများဖြင့် တည်ဆောက်ထားပါသည်။ ပညာရှင်မှာ ကိုရန်လင်းအောင်နှင့် ညီအကိုများ (တော်ဝင်စတီးလုပ်ငန်း) ရန်ကုန်မြို့ မှ ဖြစ်ပါသည်။

ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်အတွင်းနံရံ လေးဘက်၌ (Niche) ခေါ် နံရံထွင်းမုခ်လှိုဏ် (၃၀) ရှိပါသည်။ ထိုမုခ်ပေါက်(၃၀) တို့အတွင်း၌ ဗုဒ္ဓသာသနာထွန်းါကားရာ တိုင်းပြည်အသီးသီးက ခေတ်အဆက်ဆက် ယဉ်ကျေးမှု့လက်ရာ မျိုးစုံတို့ဖြင့်ထုလုပ်ကိုးကွယ်ခဲ့ကြသော ၂၇ လက်မ ဉာဏ်တော်အရွယ်ရှိ ဆင်းတုတော်ပေါင်း (၃၀) ထည့်သွင်းပူဇော်ထားသည်။ အာရှတိုက်၏ ဗုဒ္ဓဘာသာအနုပညာ (Buddhist Art) ကို လေ့လာလိုသော အနောက်တိုင်းသား ( Asian study) ပုဂ္ဂိုလ်များအတွက် ဤရွှေစည်းခုံ စေတီတောကြီးက များစွာအကူအညီ ပေးပါလိမ်မည်။ ထိုဆင်းတုတော်အဆူ (၃၀)တို့အနက် သီတဂူဆရာတော်နှင့် တမ္ပဝတီဦးဝင်းမောင်တို့ စိတ်ကြိုက်ရွေးခြယ်ထားသော ဆင်းတုတော်များသမိုင်း၏ ခေတ်ဦး အေဒီ -၂ ရာစု က ဂန္ဓာရဆင်းတုတော်အကြာင်း အနည်းငယ် မိတ်ဆက်ဖေါ်ပြပါမည်။ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်သမိုင်းအရ ဂန္ဓာရတိုင်းဟူသည် ယနေ့ခေတ် ပါကစ္စတန်နှင့် အာဖဂန် နစ္စတန် တို့ဖြစ်သည်။ (ဗုဒ္ဓသာသနိက ပထဝီဝင်ကျမ်းရှု)။ ယောနကတိုင်းသည်လည်း ဂန္ဓာရ၏ မြောက်ဘက်နားရှိ ဥဇဘက်ကစ္စတန်နှင့် တာဂျစ်ကစ္စတန် နယ်မြေများ ဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ ဘီစီ-၃၀၀ ခန့်က အသောကမင်းတရားသည် တတိယ သံဃာယနာတင်ပြီး ကိုးတိုင်းကိုးဌာနသို့ သာသနာပြုအဖွဲ့များ စေလွှတ်ရာတွင် (ဂန္ဓာရတိုင်း ဟူသော) ပါကစ္စတန်နှင့် အာဖဂန်နစ္စတန် နိုင်ငံများသို့ မဇ္ဈန်တိကမထေရ်နှင့် သာသနာပြာအဖွဲ့များ ကြွရောက်တော်မူကြပါသည်။ ဂန္ဓာရတိုင်းသားတို့သည် ဗုဒ္ဓသာသနာတော်၌ အလွန်ပင်နှစ်ခြိုက် သက်ဝင်ကြသည်။ (ဘာမီရန်တောင်တန်းရှိ ကမ္ဘာ့အမြင့်ဆုံး ရပ်တော်မူဆင်းတုတော်ကြီးကို ကြည့်ပါ)။ ထိုတောင်တန်းတလျှောက် တောင်လှိုဏ်ဂူများအတွင်း၌ ဆင်းတုတော်များ ထုလုပ်ကိုးကွယ်ကြ ၍ ပိဋကတ်တော်များကို ပေ, ပုရပိုက်များတွင် ရေးခဲ့ကြသည်။ ဂန္ဓာရကျောက်ဆစ် ဗုဒ္ဓဝင်ရုပ်ကြွများသည် ယနေ့ခေတ် အိန္ဒိယ၊ ဥရာပ၊ အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန် ပြတိုက်များသို့ ပျံ့နှံရောက်ရှိနေပသည်။ ပေ, ပုရပိုက်အချို့လည်း နယ်သာလန်နိုင်ငံ အမျိုးသားပြတိုက် သို့ ရောက်ရှိနေပါသည်။ ကျောက်ဆစ်ပညာရှင် အများစုတို့က ဂန္ဓာရတိုင်း၏ ဆင်းတုတော်များသည် ဆင်းတုတော်သမိုင်းတွင် အစောဆုံးဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ ထို့ပြင် ဂန္ဓာရတိုင်း ( ပါကစ္စတန်၊ အာဖဂန်နစ္စတန်)၊ ယောနကတိုင်း ( တာဂျစ်ကစ္စဆန်, ဥဇဘက်ကစ္စတန်) နှင့် အိန္ဒိယပြည် မြောက်ပိုင်းတစ်ခုလုံးကို ဂရိမင်း အဆက်ဆက်တို့ နှစ်ပေါင်းများစွာ လွှမ်းမိုးအုပ်ချပ်ခဲ့ကြသည်။ (Indo Greece စာအုပ်ကိုကြည့်) ထို့ကြောင့် သီတဂူဆရာတော်နှင့် တမ္ပဝတီ ဦဝင်းမောင်တို့သည် ဆင်းတုတော်သမိုင်းတွင် အစောဆုံးဖြစ်သော ဂန္ဓာရ ဆင်းတုတော်ကို ဦးစာပေးရွေးခြယ်၍ ပုံတူပြုခဲ့သည်။

ဆင်းတုတော်ကို ဖူးမျှော်ကြည့်ပါ ဆံပင် အကွေးအညွတ်များ, သင်္ကန်း အတွန့်အလိမ်များသည် ဂရိယဉ်ကျေးမှုများ ဗုဒ္ဓဆင်းတုတော်များ၌ စိမ့်ဝင်သက်ရောက်လျက်ရှိကြောင်း တွေ့ရပါသည်။ အခြားဆင်းတုတော်များအကြောင်းကိုလည်း ဆက်လက်တင်ပြပါမည်။

သီတဂူစန်းလပမာ ချမ်းမြသာယာ ရှိပါစေ...။

သီတဂူဆရာတော်၏ Lecture များမှ ထုတ်နှုတ်တင်ပြပါသည်။

သီတဂူသတင်းနှင့် ပြန်ကြားရေးအဖွဲ့